Μάξιμος

I

Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Είναι κυρίως γνωστός με το όνομα Μαξιμιανός (βλ. λ.).

2. Καταγόταν από τη Μακρούπολη Θράκης και μαρτύρησε επί Μαξιμιανού (286-305) μαζί με τον Ασκληπιοδότη και τον Θεόδοτο. Η μνήμη τους τιμάται στις 17 Σεπτεμβρίου και στις 19 Φεβρουαρίου.

3. Μαρτύρησε με σπαθί. Η μνήμη του τιμάται στις 15 Σεπτεμβρίου.

4. Πέθανε με μαρτυρικό θάνατο μαζί με τον Παύλο τον μάρτυρα και την οικογένεια του τελευταίου. Η μνήμη τους τιμάται στις 25 Σεπτεμβρίου.

5. Αναφέρεται και με το όνομα Μαξιμίνος. Η μνήμη του τιμάται στις 12 Οκτωβρίου.

6. Αγνώστων στοιχείων. Η μνήμη του τιμάται στις 13 Μαρτίου.

7. Ο Καπικλάριος ή Καπηλάριος. Ήταν δεσμοφύλακας. Ασπάστηκε τον χριστιανισμό και πέθανε με μαρτυρικό θάνατο. Η μνήμη του τιμάται στις 22 Νοεμβρίου.

8. Καταγόταν από το Δορύστολο της Μυσίας και ήταν αναγνώστης. Μαρτύρησε επί Διοκλητιανού (311-13) μαζί με τους μαθητές του Δάδα και Κυντιλλιανό. Η μνήμη τους τιμάται στις 13 Απριλίου.

9. Μαρτύρησε με λιθοβολισμό. Η μνήμη του τιμάται στις 7 Μαΐου.

10. Πέθανε με μαρτυρικό θάνατο. Η μνήμη του τιμάται στις 30 Απριλίου.

11. Μαρτύρησε με σπαθί μαζί με τον Τερέντιο. Η μνήμη τους τιμάται στις 5 Απριλίου.

12. Μαρτύρησε μαζί με άλλους 36 μάρτυρες επί Διοκλητιανού ή επί Μαξιμιανού. Η μνήμη του τιμάται στις 20 Αυγούστου.

13. & 14. Δύο συνονόματοι πρεσβύτεροι που μαρτύρησαν με πνιγμό μαζί με τους Κυριάκο, Αρχέλαο, Κευσουρίνο. Η μνήμη τους τιμάται στις 30 Ιανουαρίου.

15. Μαρτύρησε επί Μαξιμιανού (236-305) μαζί με τη Φαύστα και τον Ευιλάσιο. Η μνήμη τους τιμάται στις 6 Φεβρουαρίου.

16. Μαρτύρησε με λιθοβολισμό. Η μνήμη του τιμάται στις 6 Μαρτίου.

17. Ο Μέγας, ο Ομολογητής. Η μνήμη του τιμάται στις 21 Ιανουαρίου. Βλ. λ. Μάξιμος ο Ομολογητής.

18. Ο Ομολογητής (7ος αι. μ.Χ.). Διετέλεσε κληρικός στη Ρώμη και ήταν μέλος της συνόδου που καταδίκασε τους μονοθελήτες πατριάρχες Κωνσταντινούπολης Σέργιο και Παύλο, τον μονοθελήτη πατριάρχη της Αλεξάνδρειας Κύρο και εκείνον της Αντιόχειας, Μακάριο. Εξορίστηκε από τους αντίπαλους του στη Θράκη και έπειτα στη Χερσώνα, όπου και πέθανε. Η μνήμη του τιμάται στις 20 Σεπτεμβρίου.

19. Ο Καυσοκαλυβίτης (; – 1320.). Μόνασε στη μονή του όρους Γάνου και έπειτα στο Άγιο Όρος. Αργότερα αποσύρθηκε στην έρημο και ασκήτευσε μένοντας σε ένα καλύβι. Η μνήμη του τιμάται στις 13 Ιανουαρίου.

II

Όνομα επισκόπων και πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως.

1. Μ. A’ (4ος αι.). Επίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως. Καταγόταν από την Αίγυπτο. Κατηχήθηκε στον χριστιανισμό από τον Γρηγόριο τον Θεολόγο και χειροτονήθηκε πρεσβύτερος. Αν και δεν διακρινόταν για την ευστάθεια των δογματικών του πεποιθήσεων, αργότερα διετέλεσε επίσκοπος στην Κωνσταντινούπολη. Μετά από σύντομο χρονικό διάστημα ήρθε σε αντίθεση με το ποίμνιό του και αναγκάστηκε να καταφύγει στη Θεσσαλονίκη, την οποία και εγκατέλειψε επίσης πολύ σύντομα. Οι προστριβές αυτές οφείλονται στο γεγονός ότι ήταν οπαδός του αιρετικού Απολλινάριου. Τελικά, η B’ Οικουμενική Σύνοδος τον καταδίκασε για κακοδοξία.

2. Μ. B’ (; – 1215). Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1215). Ενδύθηκε το μοναχικό σχήμα και έπειτα χρημάτισε ηγούμενος στη μονή Ακοιμήτων στην Κωνσταντινούπολη. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1204, πήγε στη Νίκαια και εκεί διετέλεσε πνευματικός του αυτοκράτορα Θεόδωρου A’ Λασκάρεως. Το 1215 έγινε πατριάρχης, αλλά πέθανε ένα εξάμηνο αργότερα.

3. Μ. Γ’ (15ος αι.). Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1476-82). Καταγόταν από την Πελοπόννησο και το κοσμικό του όνομα ήταν Μανουήλ. Ήταν μορφωμένος, κάτοχος της λατινικής και αρκετών ανατολικών γλωσσών. Αν και καταγόταν από την οικογένεια των Παλαιολόγων, δεν διώχθηκε από τους Τούρκους και ηγήθηκε συνετά.

4. Μ. Δ’ (15ος αι.). Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1491-97). Αρχικά ήταν μοναχός στο Άγιον Όρος. Χειροτονήθηκε έπειτα επίσκοπος Σερρών και το 1491 πατριάρχης. Έμεινε στον θρόνο επί έξι χρόνια και αποσύρθηκε έπειτα στη μονή Βατοπεδίου στο Άγιον Όρος, όπου και πέθανε.

III

(3ος αι. μ.Χ.). Επίσκοπος Αλεξανδρείας (264-81 μ.Χ.). Διαδέχθηκε τον Διονύσιο τον Μέγα και, παρά τα εκκλησιαστικά γεγονότα που μεσολάβησαν, διατήρησε το αξίωμά του επί 18 χρόνια. Ως ιεράρχης ήταν σεμνός αλλά και δραστήριος. Όταν ήταν πρεσβύτερος, ο M. είχε διωχθεί από τον αυτοκράτορα Δέκιο μαζί με τον τότε επίσκοπο του, Διονύσιο.

IV

(5ος αι. μ.Χ.). Πατριάρχης Αντιοχείας (449-55 μ.Χ.). Όταν η Σύνοδος της Εφέσου καθαίρεσε τον πατριάρχη Δόμνο (449 μ.Χ.), οι αντίπαλοί του τελευταίου προώθησαν στον πατριαρχικό θρόνο τον M., γιατί συμφωνούσε με την αντίθετη προς τα αποδεκτά άποψή τους για την ενσάρκωση του Ιησού. Μετά από την Δ’ Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνας, ο M. εγκατέλειψε τους υποστηρικτές του, έσπευσε να συμφωνήσει με όλα όσα αποφασίστηκαν εκεί και κατόρθωσε να αναγνωριστεί ως επίσημος διάδοχος του Δόμνου από τον πατριάρχη Κωνσταντινούπολης. Επιπρόσθετα, η δικαιοδοσία του θρόνου του διευρύνθηκε έως την Αραβία. Αργότερα, όμως, ο Μ. βρέθηκε πάλι εκτεθειμένος σε υπόθεση ποινικού δικαίου, οπότε καθαιρέθηκε με απόφαση του αυτοκράτορα Μαρκιανού (455).

V

Όνομα μητροπολιτών του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Εκκλησίας της Ελλάδος.

1. Αγιωργούσης (Καλλιμασιά Χίου 1935 –). Μητροπολίτης Αίνου (1997-), Υπέρτιμος και Έξαρχος πάσης Ροδόπης και Πρόεδρος Πιττσμπούργου (1997-). Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή Χάλκης. Το 1957 χειροτονήθηκε διάκονος στον ναό Αγίας Τριάδας Χάλκης και το 1959 πρεσβύτερος στον ναό Αγίας Παρασκευής Καλαμωτής Χίου. Το 1978 εξελέγη από την Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου επίσκοπος και το 1979 ενθρονίστηκε στην Επισκοπή Πιττσμπούργου. Εξελέγη μητροπολίτης Αίνου και συνεχίζει να ασκεί τα ποιμαντικά του καθήκοντα στην Ι. Επισκοπή Πιττσμπούργου, όπου έχει επιτελέσει αξιόλογο πνευματικό, κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο. Στη δικαιοδοσία του υπάγονται 52 ενοριακοί ναοί-κοινότητες και τρεις ιερές μονές.

2. Γεώργιος Ξύδας (Πρίγκηπος Κωνσταντινούπολης 1942 -). Μητροπολίτης Σερρών και Νιγρίτας (1984-). Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή Χάλκης. Το 1963 χειροτονήθηκε διάκονος και το 1967 πρεσβύτερος. Υπηρέτησε ως διάκονος και εφημέριος στη μητρόπολη Πειραιά, ως στρατιωτικός ιερέας, ως πρωτοσύγκελος της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, ενώ διετέλεσε διευθυντής του ιδιαίτερου γραφείου του αρχιεπισκόπου Αθηνών και προϊστάμενος του ναού Αγίου Παντελεήμονα Αθηνών (1974-84). Το 1984 εξελέγη μητροπολίτης Σερρών και Νιγρίτας, όπου έχει αναπτύξει σημαντική πνευματική, κοινωνική και φιλανθρωπική δράση. Συγκεκριμένα, στην περιφέρειά του λειτουργούν το Μαξίμειο Πνευματικό και Πολιτιστικό Κέντρο (με δαπάνες του ιδίου), στο οποίο στεγάζονται η σχολή βυζαντινής μουσικής Ο Άγιος Νικήτας ο Νέος, σχολή βυζαντινής αγιογραφίας, παιδική ορχήστρα και χορωδία και σχολή γονέων. Επίσης, λειτουργούν ίδρυμα υποτροφιών (συστάθηκε το 1994 από τον ίδιο), ταμείο ιερατικής αλληλεγγύης, θρησκευτικές υπηρεσίες ασθενών, στρατού και αντιαιρετικής δράσης, συσσίτια, ιατρεία κ.ά., ενώ εκδίδεται και το μηνιαίο περιοδικό Ο Άγιος Νικήτας. Τιμητικές διακρίσεις: Σταυρός χιλιετηρίδας Αγίου Όρους, Σταυρός Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, Χρυσός Σταυρός μετά στέμματος του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων κ.ά.

VI

Όνομα διαφόρων ιστορικών προσώπων.

1. Φιλόσοφος (Τύρος, 2oς αι. μ.Χ.). Περιηγήθηκε στην Ανατολή, γράφοντας συνολικά 41 διαλέξεις και πραγματείες. Θεωρείται ένας από τους προδρόμους της νεοπλατωνικής φιλοσοφίας, αν και ο ίδιος θεωρούσε τον Διογένη καλύτερο από τον Σωκράτη και τον Πλάτωνα.

2. Φιλόσοφος (Έφεσος, ; – Αντιόχεια 371 μ.Χ.). Δίδαξε στη σχολή του Ιάμβλιχου στην Πέργαμο, όπου διετέλεσε και δάσκαλος του μετέπειτα αυτοκράτορα Ιουλιανού. Μετά τον θάνατο του Ιουλιανού (363 μ.Χ.), ο Μ. διώχθηκε, φυλακίστηκε και τελικά θανατώθηκε στην Αντιόχεια.

3. Μ. Καλλιπολίτης (τέλη 16ου – αρχές 17ου αι.). Λόγιος και μοναχός. Ήταν μαθητής του Κύριλλου Λούκαρη, ενώ πολλοί τον συγχέουν με τον επίσης λόγιο και κληρικό Μαργούνιο. Είναι κυρίως γνωστός για τη νεοελληνική μετάφραση της Καινής Διαθήκης σε δύο τόμους, έργο που δημοσιεύτηκε το 1638 από τον οίκο Σαβέ της Γενεύης και χαρακτηρίστηκε ως φιλοπροτεσταντικό από τον Μελέτιο Συρίγο και τον Ελλάδιο τον Θεσσαλό.

4. Μ. ο Πελοποννήσιος (τέλη 16ου – αρχές 17oυ αι.). Λόγιος και μοναχός. Ήταν μαθητής του πατριάρχη της Αλεξάνδρειας Μελέτιου Πηγά, ο οποίος τον έστειλε για ευρύτερες σπουδές στη Βενετία (1590) και του οποίου διετέλεσε αργότερα διάκονος (1598-1603). Μετά τον θάνατο του Πηγά έγινε μέγας λογοθέτης του πατριάρχη Κύριλλου Λούκαρη. Το 1608, ενώ ταξίδευε από την Αλεξάνδρεια στην Κωνσταντινούπολη, αιχμαλωτίστηκε από Φράγκους πειρατές και οδηγήθηκε στην Ιταλία. Την περίοδο 1611-15 έζησε στα Ιωάννινα, όπου λέγεται ότι δίδαξε στη Σχολή των Φιλανθρωπινών. Αργότερα πήγε στα Ιεροσόλυμα και κατά το 1621 στην Πελοπόννησο. Έγραψε διάφορες μελέτες και τον Στηλιτευτικόν Λόγον, κείμενο που εκδόθηκε το 1928 από τον Δ. Σάρρο και το οποίο καταφέρεται εναντίον του μητροπολίτη της Λάρισας Διονύσιου, του γνωστού ως Σκυλόσοφου.

5. Μ. ο Γραικός ή ο Έλλην. Θεολόγος και συγγραφέας. Βλ. λ. Μάξιμος ο Γραικός ή ο Έλλην.

6. Μ. ο Μαργούνιος. Βλ. λ. Μαργούνιος, Μάξιμος.

7. Μ. ο Ομολογητής. Βυζαντινός εκκλησιαστικός συγγραφέας. Βλ. λ. Μάξιμος ο Ομολογητής.

8. Μάξιμος Πλανούδης Βλ. λ. Πλανούδης, Μάξιμος.